Beinþynning er hljóðlátur sjúkdómur sem krefst athygli
Beinþynning (e. osteoporosis) er langvinnur og oft hljóðlátur sjúkdómur sem einkennist af minnkuðum beinmassa og rýrnum beinmassa. Afleiðingin er viðkvæmari bein sem brotna auðveldlega, jafnvel við minniháttar áverka. Beinþynning er algengust hjá eldra fólki, einkum konum eftir tíðahvörf, en getur einnig haft áhrif á karla og yngri einstaklinga við sérstakar aðstæður.
Sjúkdómurinn er víða talinn vera heilbrigðisvandamál með vaxandi áhrif vegna hækkandi meðalaldurs íbúa. Þessi sjúkdómur er oft kallaður „þögli faraldurinn“ vegna þess að hann þróast hægt og án augljósra einkenna þar til alvarlegt beinbrot á sér stað.
Orsakir og áhættuþættir
Beinþynning þróast smám saman yfir áratugi og verður oft ekki vart fyrr en fyrsta brotið á sér stað eða við beinmælingu (DEXA skönnun).
Bein eru lifandi vefur sem endurnýjast stöðugt. Beinmassinn nær hámarki á aldrinum 20–30 ára. Eftir það tekur náttúruleg rýrnun við, sem getur aukist hratt ef ekki er hugað að lífsstíl og næringu (NIH, 2022).
Bent hefur verið á að sjúkdómurinn fái of litla athygli, einkum vegna þess að einkennin eru oft lítil eða engin þar til alvarlegt beinbrot á sér stað.
Fram eftir aldri er beinuppbygging meiri en niðurbrot, en eftir miðjan aldur fer þetta jafnvægi að halla í hina áttina. Eftir tíðahvörf verða miklar breytingar á hormónajafnvægi kvenna, einkum með minnkun á estrógenframleiðslu, sem hefur verulega áhrif á beinstyrk.
Aðrir áhættuþættir eru:
- Erfðir: Saga um beinþynningu eða beinbrot í fjölskyldu eykur áhættu.
- Lág líkamsþyngd og hreyfingarleysi.
- D-vítamín- og kalkskortur.
- Reykingar og áfengisneysla.
- Langvarandi notkun ákveðinna lyfja, t.d. barksteralyfja.(Kanis o.fl., 2019) og (Landlæknisembættið, 2023).
Einkenni og afleiðingar
Fyrsta einkenni beinþynningar er oft beinbrot, t.d. í mjöðm, úlnlið eða hrygg. Slík beinbrot geta haft alvarleg áhrif á lífsgæði, sérstaklega hjá eldra fólki, sem á erfitt með að ná fyrri færni. Brot í hrygg geta einnig valdið stöðubreytingum og verkjum (Rizzoli o.fl., 2014).
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) hefur flokkað beinþynningu sem einn helsta áhættuþátt aldraðra fyrir fötlun og ótímabærum dauða. Talið er að allt að ein af þremur konum og einn af fimm körlum yfir 50 ára aldri muni fá beinbrot vegna beinþynningar (International Osteoporosis Foundation, 2024).
Forvarnir og meðferð
Hægt er að fá beinþéttnimælingu hjá Landspítalanum á Eiríksgötu eða hjá Beinvernd í Kópavogi, með eða án tilvísunar.
Forvarnir gegn beinþynningu snúast fyrst og fremst um heilbrigðan lífsstíl: reglubundin þol- og styrktarþjálfun, kalk- og D-vítamínríkt mataræði, og forðast reykingar og áfengi. Á Íslandi er sérstaklega mikilvægt að tryggja næga D-vítamínupptöku, þar sem sólskinsstundir eru fáar yfir vetrartímann (Landlæknisembættið, 2023).
Þegar beinþynning hefur verið greind með beinþéttnimælingu (DEXA), getur meðferð verið nauðsynleg. Hún felur oft í sér lyf sem annað hvort hægja á niðurbroti beina eða örva myndun nýrra beina, auk stuðningsmeðferðar með vítamínum og bætiefnum (Compston o.fl., 2019).
Niðurstaða
Beinþynning er alvarlegur og algengur sjúkdómur sem hefur áhrif á milljónir manna um allan heim. Þrátt fyrir að sjúkdómurinn sé oft einkennalaus, getur hann leitt til mikilla afleiðinga, bæði líkamlegra og félagslegra. Með aukinni meðvitund, greiningu og forvörnum er hægt að draga úr áhættu og bæta lífsgæði einstaklinga sem búa við beinþynningu. Samfélagið í heild ss. heilbrigðisyfirvöld, heilbrigðisstarfsfólk og einstaklingar sjálfir, þurfa að taka höndum saman í baráttunni við þennan „þögla þjóf“ heilsunnar.
Beinþynning er útbreiddur og alvarlegur heilbrigðisvandi sem snertir marga, sérstaklega með hækkandi aldri. Þó hún þróist oft án sýnilegra einkenna, má með réttu hugarfari, lífsstílsbreytingum og lyfjameðferð minnka áhrif hennar verulega. Aukin meðvitund, forvarnir og regluleg skoðun eru lykillinn að heilbrigðri beinheilsu og bættri framtíð.
Við hjá Eylíf bjóðum upp á vörulínu sem inniheldur hrein íslensk hráefni. Active JOINTS og Stronger BONES innihalda td. kalkþörunga sem styrkja bein og bandvef. Kalkþörungarnir frá Arnarfirði við Bíldudal, innihalda 74 stein- og snefilefni frá náttúrunnar hendi, sem nýtast líkamanum betur en tilbúin efni.
Heimildir
- Compston, J., McClung, M., & Leslie, W. D. (2019). Osteoporosis. The Lancet, 393(10169),364–376. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)32112-3
- International Osteoporosis Foundation (2024). Facts and statistics. Sótt af https://www.iofbonehealth.org
- Kanis, J. A., et al. (2019). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporosis International, 30, 3–44. https://doi.org/10.1007/s00198-018-4704-5
- Landlæknisembættið. (2023). Beinþynning – Forvarnir og greining. Sótt af https://www.landlaeknir.is
- National Institutes of Health (NIH). (2022). Osteoporosis Overview. Sótt af https://www.niams.nih.gov/health-topics/osteoporosis
- Rizzoli, R., Reginster, J. Y., Arnal, J. F., Bautmans, I., Beaudart, C., Bischoff-Ferrari, H., … & Kanis, J. A. (2014). Quality of life in sarcopenia and frailty. Calcified Tissue International, 93(2), 101–120.
